تحلیل علمی WOD فران:سهم انرژی و ریکاوری کراس‌فیترها

«فران» زیر میکروسکوپ: وقتی WOD کلاسیک را با نهایت شدت می‌زنیم، بدن دقیقاً چه می‌کند؟

«فران» یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین بنچمارک‌های کراس‌فیت است: توالی 21-15-9 از تراستر و پول‌آپ با وزن Rx ۹۵/۶۵ پوند (≈ ۴۳/۲۹ کیلوگرم). این WOD کوتاه‌مدت ولی فوق‌العاده شدید، سرعت، استقامت عضلانیِ بالاتنه و پایین‌تنه و توان تنفسی را هم‌زمان می‌آزماید و به‌خاطر سادگی ساختارش، ابزار دقیقی برای سنجش پیشرفت در طول زمان است. هدف، اجرای روان با پیس یکنواخت و کمترین توقف است؛ خیلی‌ها آن را بدون وقفه (unbroken ) می‌زنند یا با اسکیل مناسب سطح‌شان انجام می‌دهند. همین ویژگی‌ها «فران» را به مدل ایده‌آلی برای پژوهش‌های فیزیولوژیک تبدیل کرده تا دقیق‌تر بفهمیم بدن در چند دقیقه فشار متمرکز، از چه مسیرهای انرژی کمک می‌گیرد، نفس‌گیری چطور بالا می‌رود و ریکاوری چه الگویی دارد.

در این مقاله پژوهشگران خواستند ببینند وقتی «فران» را بدون وقفه (unbroken) و با حداکثر شدت اجرا می‌کنیم:

• سهم هر سیستم انرژی (هوازی، بی‌هوازی لاکتیکی و آلاکتیکی) چقدره؟

• اکسیژن‌گیری بدن (تنفس مؤثر برای سوخت‌رسانی) چطور از ثانیه‌های اول تغییر می‌کند؟

• بعد از تمرین، وضعیت عملکرد عضلات به چه شکلی افت می‌کند و ریکاوری چقدر طول می‌کشد؟

چطور انجامش دادند؟

• شرکت‌کننده‌ها: ۲۰ کراس‌فیتِر حرفه ای بودند.

• پروتکل: اجرای «فران» با نهایت شدت و بدون توقف بین تکرارها یا ست‌ها.

• اندازه‌گیری‌ها: اکسیژن‌گیری و ضربان‌قلب قبل/حین/بعد از تمرین، لاکتات و گلوکز خون، و چند تست سادهٔ عملکردی (پرش و پلانک) در دورهٔ ریکاوری.
  نتیجه‌ی روش‌شناسی: طراحی مطالعه طوری بوده که هم «شدت واقعی» در فران حفظ شود، هم پیامدهای فیزیولوژیک در همان شرایط واقعی سنجیده شوند. 

مهم‌ترین نتایج به زبان ساده

1) موتور اصلی «فران» برخلاف تصور، هوازی است

• سهم انرژی‌ها در اجرای شدیدِ بدون وقفه: ۶۲٪ هوازی، ۲۶٪ بی‌هوازیِ لاکتیکی، ۱۲٪ بی‌هوازیِ آلاکتیکی .

• ترجمهٔ کاربردی: حتی برای رکورد «فران» هم پایهٔ هوازی قوی برگ برنده است؛ فقط تکیه بر «انفجاری‌بودن» کافی نیست. 

2) چرا «فران» از همان ثانیه‌های اول نفس‌گیر می‌شود؟

• اکسیژن‌گیری (VO₂) خیلی سریع بالا می‌رود و تا پایان بالا می‌ماند؛ اوج ثبت‌شده نزدیک 49 mL·kg⁻¹·min⁻¹ بوده است.

• ترجمهٔ کاربردی: از ابتدا وارد محدودهٔ «خیلی سخت» می‌شوید؛ پس پیسینگ باید هوشمندانه و «اقتصادی» باشد، وگرنه نفس‌تان ته می‌کشد. 

3) بعد از «فران» چه بلایی سر بدن می‌آید؟

• پرش بدنی ~۸٪ کم می‌شود (کاهش ارتفاع)، قدرت اوج ~۶٪ و سرعت بیشینه ~۴٪ پایین می‌آید.

• پلانک هم حدود ۴۶٪ افت می‌کند.

• پیام واضح: خستگی عصبی–عضلانی جدی است و ریکاوری می‌تواند بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد. روز بعد را نمی‌شود دوباره «مثل همان شدت» چید. 

این یافته‌ها برای منِ ورزشکار/مربی چه معنایی دارند؟

جای‌گذاری در برنامهٔ هفتگی (میکروسیکل)

• «فران» را ابتدای هفته یا بعد از یک روز سبک قرار بده.

• روز بعد را سبک‌تر بگیر: مهارت، تکنیک، موبیلیتی یا هوازی کم‌فشار. کنار قدرتیِ سنگین پایین‌تنه یا پلایومتریک شدید نگذار؛ افت عملکردِ پس از فران همین را هشدار می‌دهد. 

وارم‌آپ به سبک فران (ساده و مؤثر)

1. ۶–۸ دقیقه هوازی افزایشی (روئینگ/ایربایک/دو کوتاه)

2. فعال‌سازی شانه و هیپ + الگوهای اسکوات/پرس

3. چند تکرار تمرینیِ کسری (مثلاً 12-9-6 با استراحت کافی) برای جاافتادن ریتم حرکت
   هدف: از همان ابتدا «اکسیژن‌گیری» را به مدار بیاوریم تا بدن شوکه نشود و کیفیت اجرا بالا بماند.

پیسینگ و تکنیک: سریع، اما اقتصادی

• در تراستر: ریتم تنفسی ثابت؛ بازدم هنگام پرس، دم در نزول.

• در پول‌آپ: مسیر حرکت تمیز، نوسان اضافه نده؛ هر تاب اضافی هزینهٔ انرژی است.

• اصل ماجرا: با حفظ «اقتصاد حرکت»، سرعت بالا را با هزینهٔ کمتر نگه می‌داری—همان چیزی که در یک تلاش کوتاهِ خیلی شدید حیاتی است.

ریکاوری که واقعاً جواب می‌دهد

• سردکردن فعال ۸–۱۲ دقیقه + تمرینات تنفسی برای پایین آوردن «گاز سمپاتیک».

• تغذیهٔ ساده و مؤثر: کربوهیدرات (برای شارژ مجدد) + پروتئین (برای ترمیم) + آب و الکترولیت.

• پایش فردای تمرین: یک پرش استاندارد (برای مقایسه با خط پایه) یا یک تست کوتاه (پلانک). اگر هنوز افت محسوس است، شدت روز بعد را کاهش بده.

پرسش‌های پرتکرار

چرا با اینکه کوتاه است، این‌قدر «می‌سوزاند»؟
چون در لحظات اول، اکسیژن‌گیری شدیداً بالا می‌رود و از آن به بعد هم بالا می‌ماند؛ «فران» ترکیبی از عضلات بالا و پایین‌تنه را هم‌زمان به‌کار می‌گیرد و قلب–ریه را تا لب مرز می‌برد. 

برای رکورد در «فران»، هوازی کار کنم یا قدرت/انفجاری؟
هر دو مهم‌اند، اما داده‌ها نشان می‌دهد کفهٔ ترازو سمت هوازی سنگین‌تر است. یعنی تمرین‌های هوازیِ هوشمند در کنار تکنیک اقتصادی، سقف رکوردت را بالا می‌برند. 

روز بعد از «فران» چه کنم؟
به‌طور پیش‌فرض یک روز سبک بگذار. اگر با پایش ساده دیدی افت ادامه دارد، حجم/شدت را پایین بیاور و روی مهارت/موبیلیتی تمرکز کن. 

محدودیت‌ها (بد نیست بدانیم)

• نمونهٔ مطالعه ۲۰ نفرِ تمرین‌دیده بوده؛ مبتدی‌ها یا نخبگانِ بسیار حرفه‌ای ممکن است الگوی متفاوتی داشته باشند.

• پروتکل بدون وقفه و با حداکثر شدت بوده؛ اگر ورژن‌های تقسیم‌شده یا با تجهیزات متفاوت اجرا شود، سهم انرژی‌ها و شدت خستگی می‌تواند عوض شود. 

جمع‌بندی

«فران» کوتاه است اما از همان ثانیه‌های اول موتور هوازی را تا ته می‌کشد؛ بعد از آن هم افت عملکرد جدی داریم. پس برای رکورد بهتر، پایهٔ هوازی + اقتصاد حرکت + ریکاوری هوشمند سه ستون اصلی‌اند. 

رفرنس

Rios, M., Becker, K.M., Monteiro, A.S., Fonseca, P., Pyne, D.B., Reis, V.M., Moreira-Gonçalves, D., & Fernandes, R.J. (2024). Effect of the Fran CrossFit Workout on Oxygen Uptake Kinetics, Energetics, and Postexercise Muscle Function in Trained CrossFitters. International Journal of Sports Physiology & Performance, 19(3), 299–306. doi:10.1123/ijspp.2023-0201. (PubMed)